Overgrootvader
Als kind lag ik vaak een groot gedeelte van de nacht wakker en had steeds dezelfde, weerkerende droom. Eigenlijk was het geen droom, want ik was wakker. Het was meer een visioen wat ik op elk gewenst moment kon oproepen. Dat lukt me tot op de dag van vandaag nog steeds. De wanden van mijn kleine slaapkamer werden van hout, met grote brandgaten die steeds groter werden tot ze bijna geheel verdwenen waren. Ik vloog met mijn opengewerkte kamer met hoge snelheid boven de zee. Het perspectief was verdwenen. Waar ik ook keek: onder, links, rechts, boven het plafond: overal kolkend zeewater. Kijkend over de ijzeren rand van mijn bed aan het voeteneind, keek ik een man op de rug. In dit droombeeld stond hij in dit watergeweld als een roerloos silhouet over zee te staren. Zijn gezicht heb ik nooit gezien. We hebben nooit een woord gewisseld.
Waarschijnlijk ben je als kind ontvankelijker voor fenomenen die zich maar moeilijk met het verstand laten verklaren. Met het uitzoeken van de familiegeschiedenis stuitte ik op het verhaal van de Urker visser Jan Barends, mijn overgrootvader. Hij verdronk in 1905 op de Noordzee tijdens een zware storm. Zijn dochter, mijn grootmoeder -Wilhelmina Barends- was toen 2 jaar oud en heeft haar vader dus nooit bewust meegemaakt. Ik houd het voor mogelijk dat het verstilde silhouet van de man zonder gezicht, zonder geluid, mijn verdronken overgrootvader is die mij meermalen bezocht heeft in mijn jongenskamer. Het was altijd rustgevend, prettig, nooit beangstigend.
Een bericht uit het Haarlemsch Advertentieblad van 26 augustus 1905:
"Men schrijft van Urk: Met schrik en angst werd op 't eiland het loeien van den opkomenden storm vernomen, daar de geheele Urkervloot in de Noordzee was. De vrees voor een ramp is reeds bewaarheid. De blazerschuit UK 321 is met man en muis vergaan. Onderscheidene familiën zijn in rouw gedompeld. De schipper P. Pasterkamp en de knecht Jan Baarsen (Jan Barends) waren gehuwd en laten ieder een weduwe met 5 kinderen achter."
Het lichaam van Jan Barends spoelde enige dagen later aan op het strand van Velsen, dichtbij de pier van IJmuiden. Een neef werd opgeroepen om het lichaam te identificeren. Het proces-verbaal van de ambtenaar vond ik in de online archieven.
Het schip op de zwart/wit foto (UK 213) is een gerestaureerde botter van hetzelfde type en ongeveer uit dezelfde tijd: 18 jaar jonger om precies te zijn. Het is vrij te bezoeken, de schuit ligt bij de botterloods in de haven van Urk. We waren aan boord in de zomer van 2023 en de hele geschiedenis van mijn overgrootvader kwam daardoor nog meer tot leven. Zittend in de bedompte ruimte van het vooronder besef je welke doodsangsten ze doorstaan moeten hebben in die laatste momenten.
De familiegeschiedenis, de ramp en de nachtelijke visioenen die ik als kind had, vormen de basis voor de werken waar ik nu mee bezig ben. Het begon met schetsen en tekeningen en nu ben ik bezig om van karton een model te maken. Van afvalmaterialen en haardhout maak ik op ware grootte (18 x 4 meter) een sculptuur wat moet verbeelden hoe ik denk dat het wrak van de UK 213 in het zand van de Noordzeebodem er nu uit ziet.
Mijn wens is om dit in een grote ruimte tentoon te stellen, de Catharinakapel in Harderwijk bijvoorbeeld.
Dat zou mijn droom tot leven wekken.