Boekhouder
Een vertrouwd beeld.
Al jaren staat hij op deze plek. Door kunstvriendin Margi liefkozend het "mannetje" genoemd. Ooit hier neergezet om een plek in de woonkamer te zoeken waar het paneel de wand zou kunnen opsieren. Het is er nooit van gekomen, en waarschijnlijk gaat dat ook niet gebeuren want inmiddels zijn we er aan gewend geraakt dat het op de grond staat en eigenlijk hoort dit paneel ook wel een zekere nomadische uitstraling te hebben. Je kunt je de plek naast de deur niet meer zonder hem voorstellen, zei mijn buurman onlangs.
De afgebeelde man is Adolf Eichmann. De foto -waar mijn tekening op gebaseerd is- is gemaakt in 1960. In gedachten verzonken loopt Eichmann rondjes in de speciaal voor hem ingerichte gevangenisruimte in Israël nadat hij door de Mossad was opgepakt in Argentinië. Veel nazi kopstukken waren na de tweede wereldoorlog naar Latijns-Amerika gevlucht om berechting te ontlopen. De kidnapping door de Israëlische geheime dienst was destijds spectaculair en domineerde het nieuws in die dagen.
Eichmann werd de boekhouder van de dood genoemd omdat hij zorgvuldig registreerde (en organiseerde) welke joden uit welk deel van de wereld op transport werden gezet, de verschrikkingen tegemoet. Fanatiek zijn taak uitvoerend, de cijfers moesten kloppen, hier mocht niets aan ontbreken.
De gevangeniskleren zijn te ruim voor hem, het is moeilijk voor te stellen dat deze kleine, bijna aandoenlijk ogende gestalte, een fanatieke oorlogsmisdager is die de moord van vele mensen mede op zijn geweten had.
Het proces was om meer dan één reden uniek: het was de eerste nazimisdadiger die veroordeeld werd door het volk dat onder hem geleden had en het proces vond in de nog jonge staat Israël plaats. De procesgang lag onder een vergrootglas en moest eerlijk verlopen omdat men iedere schijn wilde vermijden dat Eichmann bij voorbaat al veroordeeld zou zijn. De rechteloosheid die de joden onder het naziregime hadden moeten ondergaan mocht zich hier niet herhalen.
Eichmann deed zijn verdediging grotendeels zelf, ook al had hij advocaten toegewezen gekregen. Hij bereidde alles zorgvuldig voor, dat was zijn natuur. Ook ging hij ervan uit niet de doodstraf te zullen krijgen omdat hij uitvoerder was met een relatief lage rang. Zijn superieuren waren de echte schuldigen volgens hem.
Het vonnis was echter wel de doodstraf, tijdens uitspreken is op een andere foto het ongeloof van zijn gezicht af te lezen.
Diezelfde nacht is hij opgehangen.
Als absoluut tegenstander van de doodstraf -onder alle omstandigheden- gaan er bij mij allerlei tegenstrijdige gedachten door mijn hoofd als ik zo'n geschiedenis lees. De dader wordt slachtoffer, ondanks de misdaden die hij beging. In veel gevallen vind ik zo'n door de staat georganiseerde dood net zo verwerpelijk als de misdaden van de veroordeelde. Recht of onrecht, in zo'n geval kom ik er vaak niet uit. De kunst biedt dan uitkomst: de intense, tegenstrijdige gevoelens zo goed mogelijk proberen te vangen in een beeld.
Ik denk dat me dat in het geval van het "mannetje" gelukt is.
Al jaren staat hij op deze plek. Door kunstvriendin Margi liefkozend het "mannetje" genoemd. Ooit hier neergezet om een plek in de woonkamer te zoeken waar het paneel de wand zou kunnen opsieren. Het is er nooit van gekomen, en waarschijnlijk gaat dat ook niet gebeuren want inmiddels zijn we er aan gewend geraakt dat het op de grond staat en eigenlijk hoort dit paneel ook wel een zekere nomadische uitstraling te hebben. Je kunt je de plek naast de deur niet meer zonder hem voorstellen, zei mijn buurman onlangs.
De afgebeelde man is Adolf Eichmann. De foto -waar mijn tekening op gebaseerd is- is gemaakt in 1960. In gedachten verzonken loopt Eichmann rondjes in de speciaal voor hem ingerichte gevangenisruimte in Israël nadat hij door de Mossad was opgepakt in Argentinië. Veel nazi kopstukken waren na de tweede wereldoorlog naar Latijns-Amerika gevlucht om berechting te ontlopen. De kidnapping door de Israëlische geheime dienst was destijds spectaculair en domineerde het nieuws in die dagen.
Eichmann werd de boekhouder van de dood genoemd omdat hij zorgvuldig registreerde (en organiseerde) welke joden uit welk deel van de wereld op transport werden gezet, de verschrikkingen tegemoet. Fanatiek zijn taak uitvoerend, de cijfers moesten kloppen, hier mocht niets aan ontbreken.
De gevangeniskleren zijn te ruim voor hem, het is moeilijk voor te stellen dat deze kleine, bijna aandoenlijk ogende gestalte, een fanatieke oorlogsmisdager is die de moord van vele mensen mede op zijn geweten had.
Het proces was om meer dan één reden uniek: het was de eerste nazimisdadiger die veroordeeld werd door het volk dat onder hem geleden had en het proces vond in de nog jonge staat Israël plaats. De procesgang lag onder een vergrootglas en moest eerlijk verlopen omdat men iedere schijn wilde vermijden dat Eichmann bij voorbaat al veroordeeld zou zijn. De rechteloosheid die de joden onder het naziregime hadden moeten ondergaan mocht zich hier niet herhalen.
Eichmann deed zijn verdediging grotendeels zelf, ook al had hij advocaten toegewezen gekregen. Hij bereidde alles zorgvuldig voor, dat was zijn natuur. Ook ging hij ervan uit niet de doodstraf te zullen krijgen omdat hij uitvoerder was met een relatief lage rang. Zijn superieuren waren de echte schuldigen volgens hem.
Het vonnis was echter wel de doodstraf, tijdens uitspreken is op een andere foto het ongeloof van zijn gezicht af te lezen.
Diezelfde nacht is hij opgehangen.
Als absoluut tegenstander van de doodstraf -onder alle omstandigheden- gaan er bij mij allerlei tegenstrijdige gedachten door mijn hoofd als ik zo'n geschiedenis lees. De dader wordt slachtoffer, ondanks de misdaden die hij beging. In veel gevallen vind ik zo'n door de staat georganiseerde dood net zo verwerpelijk als de misdaden van de veroordeelde. Recht of onrecht, in zo'n geval kom ik er vaak niet uit. De kunst biedt dan uitkomst: de intense, tegenstrijdige gevoelens zo goed mogelijk proberen te vangen in een beeld.
Ik denk dat me dat in het geval van het "mannetje" gelukt is.
